Ενότητα 8η - "Η γένεση της θρησκείας και της δικαιοσύνης" | Αρχαία Ελληνική Γλώσσα | Β΄ Γυμνασίου

Ενότητα 8η - "Η γένεση της θρησκείας και της δικαιοσύνης" | Αρχαία Ελληνική Γλώσσα | Β΄ Γυμνασίου

Αρχαία Ελληνική Γλώσσα Β΄  Γυμνασίου - Ενότητα 8η

"Η γένεση της θρησκείας"

Από σελίδα 60 έως σελίδα 67 στο σχολικό βιβλίο

Αντί του κειμένου της Ενότητας, σύμφωνα με τη Σχολική Ύλη, θα διδαχθεί το παράλληλο κείμενο της σελίδας 150.

Μετάφραση κειμένου (σελίδα 150 σχολικού βιβλίου)

Πλάτων, Πρωταγόρας 322 a-e

Μια και ο άνθρωπος πήρε κι αυτός μερίδιο από τον κλήρο των θεών,  πρώτα πρώτα εξαιτίας της συγγένειάς του με το θείο, μόνος αυτός από τα άλλα ζώα πίστεψε στους θεούς και άρχισε να ιδρύει βωμούς και αγάλματα θεών· ύστερα, εφηύρε γρήγορα με τέχνη έναρθρο λόγο και λέξεις, και βρήκε κατοικίες και ρούχα και υποδήματα και σκεπάσματα και τις τροφές της γης. Έτσι, λοιπόν, εφοδιασμένοι οι άνθρωποι αρχικά κατοικούσαν διασκορπισμένοι, δεν υπήρχαν όμως πόλεις· Αφανίζονταν, λοιπόν, από τα θηρία, επειδή ήταν από κάθε άποψη πιο αδύναμοι από αυτά, και η τεχνική γνώση τους βοηθούσε αρκετά για την εξεύρεση τροφής, όμως ήταν ανεπαρκής για την αντιμετώπιση των θηρίων· γιατί δεν είχαν ακόμα την τέχνη για την οργάνωση πολιτείας, μέρος της οποίας είναι η πολεμική τέχνη· επιθυμούσαν, λοιπόν, να συγκεντρώνονται και να σώζονται χτίζοντας πόλεις· όταν, λοιπόν, συγκεντρώνονταν μαζί, αδικούσαν ο ένας τον άλλο, επειδή πράγματι δεν κατείχαν την πολιτική τέχνη, ώστε πάλι διασκορπίζονταν και αφανίζονταν από τα θηρία. Ο Δίας, λοιπόν, επειδή φοβήθηκε για το γένος μας, μήπως αφανιστεί ολόκληρο, στέλνει τον Ερμή να φέρει στους ανθρώπους το σεβασμό και τη δικαιοσύνη, για να είναι μέσα πειθαρχίας για τις πόλεις και συνεκτικοί δεσμοί φιλίας για τους ανθρώπους.

Νόημα

 Το κείμενο του Πλάτωνα αναφέρεται στους λόγους που οδήγησαν τους ανθρώπους στην ίδρυση κοινωνιών και στην βοήθεια που προσέφερε ο Δίας για τον σχηματισμό τους. Ο άνθρωπος μετείχε στη θεϊκή φύση εξαιτίας της φωτιάς και της έντεχνης σοφίας που είχε πάρει από τους θεούς και γι' αυτό είναι το μόνο ον που πίστεψε σε αυτούς και δημιούργησε βωμούς και αγάλματα για να τους υμνεί. Μάλιστα, η πίστη αυτή κατείχε πρωταρχική θέση στην ζωή του μιας και πρώτα την εδραίωσε και μετά προχώρησε στην ανακάλυψη του λόγου και στην εκπλήρωση άλλων βασικών αναγκών όπως στέγη, τροφή, ένδυση κτλ.. Παρά το γεγονός όμως, ότι είχε τα πάντα στο πρωταρχικό στάδιο της ζωής του, κινδύνευε να αφανισθεί από τα θηρία, διότι δεν κατείχε την τέχνη για την οργάνωση μιας πολιτείας, μέρος της οποίας ήταν η δημιουργία όπλων και η γνώση της πολεμικής τέχνης με την οποία θα μπορούσε να τα αντιμετωπίσει. Αυτός ο κίνδυνος αφανισμού ήταν και ο λόγος που επέλεξαν οι άνθρωποι να ζήσουν για πρώτη φορά σε κοινωνίες. Παρά το γεγονός ότι σώζονταν από τα θηρία, αδυνατούσαν να επιβιώσουν κατ' αυτόν τον τρόπο μια και αδικούσαν ο ένας τον άλλον επειδή δεν κατείχαν την πολιτική τέχνη, μέρος της οποίας ήταν η δικαιοσύνη και οι νόμοι. Εξαιτίας αυτού οι κοινωνίες αυτές διαλύονταν και πάλι οι άνθρωποι κινδύνευαν από την αγριότητα των θηρίων, αφού αναγκάζονταν να ζουν μοναχικά. Τότε, ο Δίας, επειδή φοβήθηκε ότι το γένος των ανθρώπων θα χαθεί, έστειλε τον Ερμή να τους φέρει τον σεβασμό και τη δικαιοσύνη, στοιχεία που θα ήταν μέσα πειθαρχίας και θα βοηθούσαν τους ανθρώπους να  οργανωθούν σε κοινωνίες.

Απαντήσεις στις ερωτήσεις της σελίδας 151 του σχολικού βιβλίου

1. Ποια ήταν η σχέση ανθρώπου και θεού και για ποιο λόγο δημιουργήθηκαν οι πόλεις σύμφωνα με το παραπάνω απόσπασμα; 

Απάντηση:  Σύμφωνα με το απόσπασμα, ο άνθρωπος πήρε μερίδιο από τον κλήρο των Θεών καθότι είχε στην κατοχή του τη φωτιά (την έκλεψε ο Προμηθέας από τους Θεούς και την έδωσε στους ανθρώπους) και την έντεχνη σοφία. Πέραν αυτού όμως, ο Θεός, ως δημιουργός του ανθρώπινου είδους, παρουσιάζεται σπλαχνικός απέναντι του και νοιάζεται για την εξέλιξη του, ενώ κι ο άνθρωπος από την πλευρά του  μέσω της θρησκείας ανταπέδιδε την αγάπη προς το πρόσωπο του με κάθε τρόπο. Με λίγα λόγια θα λέγαμε ότι η σχέση ανθρώπου-θεού ήταν αμφίδρομη.
   Όπως περιγράφεται στο παράλληλο κείμενο, με την βοήθεια της ανώτερης αυτής δύναμης δημιουργήθηκαν οι πρώτες πόλεις, αφού ο θεός ήταν εκείνος που έδωσε στους ανθρώπους τον σεβασμό και την δικαιοσύνη ώστε να  καταφέρουν να τις "οικοδομήσουν" με τις σωστές βάσεις. Στόχος της συμβίωσης των ανθρώπων με τη μορφή κοινωνιών (πόλεων) ήταν η διάσωσή τους από τα θηρία που τους απειλούσαν με αφανισμό κατά τον πρωταρχικό μοναχικό βίο τους.

2. Να συγκρίνετε τις θέσεις του Κριτία για τη γένεση του νόμου στο κείμενο της Ενότητας με τις αντίστοιχες απόψεις του Πρωταγόρα στο παράλληλο κείμενο.

Απάντηση: Τα δύο κείμενα παρουσιάζουν δύο εντελώς διαφορετικές απόψεις για τρόπο και το σκοπό γέννησης του νόμου. Ο Κριτίας στο κείμενο του αναφέρει πως ο νόμος δημιουργήθηκε από τον άνθρωπο για να τιμωρούνται αυτοί που διαπράττουν αδικήματα και να επαινούνται οι ενάρετοι. Αντιθέτως, ο Πρωταγόρας, στο κείμενο του Πλάτωνα, εκφράζει την άποψη ότι ο νόμος δημιουργήθηκε με τη βοήθεια των θεών (οι οποίοι έδωσαν στους ανθρώπους τον σεβασμό και τη δικαιοσύνη) έχοντας ως σκοπό την ειρηνική και προοδευτική συνύπαρξη των ανθρώπων, οι οποίοι κινδύνευαν με αλληλοσπαραγμό εξαιτίας της έλλειψης του. Κλείνοντας, θα λέγαμε ότι τα κείμενα κινούνται πάνω στον ίδιο άξονα, αφού και τα δύο θεωρούν την ύπαρξη των νόμων πολύ σημαντική για την σύσταση μιας κοινωνίας.

B1. Λεξιλογικός Πίνακας

ἡ ἀθλοθεσία: η τοποθέτηση σε θέση κριτή ενός αγώνας
ἡ ἄθλησις (-η): ο αγώνας
ἀθλητικός: ο σχετικός με την άθληση
τὸ ἄθλημα: το αγώνισμα
ἡ ἀθλιότης: η δυστυχία
ἀθλοφόρος: ο νικητής
τὸ πένταθλον: αγώνισμα που περιλαμβάνει πέντε διαφορετικά αθλήματα
τὸ δέκαθλον: αγώνισμα που περιλαμβάνει δέκα διαφορετικά αθλήματα
φίλαθλος: αυτός που αγαπά τον αθλητισμό
τὸ ἔπαθλον: το βραβείο
αθλητισμός: η ενασχόληση με κάποιο άθλημα
αθλητίατρος: ο γιατρός που ειδικεύεται στην υγεία των αθλητών
αθλητικογράφος: ο δημοσιογράφος που ασχολείται αποκλειστικά με αθλητικά θέματα
συναθλητής: ο αθλητής της ίδιας ομάδας
πρωταθλητής: ο νικητής του πρωταθλήματος ή αγωνίσματος
πρωταθλητισμός: ο αθλητισμός που έχει στόχο την κορυφή
αντιαθλητικός: αυτός που είναι αντίθετος με τους κανόνες ενός αθλήματος

Απαντήσεις στις ασκήσεις της σελίδας 63 του σχολικού βιβλίου

1. Να συμπληρώσετε τις προτάσεις με την κατάλληλη λέξη από τον Λεξιλογικό Πίνακα: 

Απάντηση:
α. Η Ελλάδα αναδείχθηκε πρωταθλήτρια Ευρώπης στο ποδόσφαιρο το 2004.
β. Στους Ολυμπιακούς Αγώνες της αρχαίας Ελλάδας το έπαθλο ήταν στεφάνι αγριελιάς.
γ. Η Εκκλησία ονόμασε τους αγίους Δημήτριο και Γεώργιο αθλοφόρους.

2.  Να συνδυάσετε τις λέξεις της στήλης Α΄με αυτές της στήλης Β΄, επιφέροντας τις αναγκαίες αλλαγές ώστε να προκύψουν αποδεκτά ονοματικά σύνολα: 

Απάντηση: 
αντιαθλητική συμπεριφορά
αθλητικός συντάκτης
σχολικός αθλητισμός
χρηματικό έπαθλο
επίπονο άθλημα

Β2. Ετυμολογικά

Διαβάστε τη θεωρία της σελίδας 64 του σχολικού βιβλίου 

Απαντήσεις στις ασκήσεις της σελίδας 64 του σχολικού βιβλίου:

1. Να γράψετε από μία σύνθετη λέξη της α.ε. χρησιμοποιώντας ως β΄ συνθετικό τα επίθετα σοφός και πᾶς.

Απάντηση: φιλόσοφος, ἅπας

2. Με τα συνθετικά που δίνονται να σχηματίσετε σύνθετα επίθετα της α.ε.: 

Απάντηση: 

ἀ + φυσικός  → ἀφύσικος                      πολύς + ποικίλος  → πολυποίκιλος

ἀ + ἴσος  → ἄνισος                                        πρό + δῆλος  →  πρόδηλος

φίλος + καλός  → φιλόκαλος

3. Να συνδυάσετε τα πρώτα συνθετικά της στήλης Α΄ με όσο το δυνατόν περισσότερα επίθετα από τη στήλη Β΄, ώστε να προκύψουν σύνθετα επίθετα της α.ε. Στη συνέχεια να σημειώσετε στη στήλη Γ΄ τις σύνθετες λέξεις που προκύπτουν: 

Απάντηση:

ἀ + ὅμοιος → ἀνόμοιος    ἀ +δῆλος → ἄδηλος   ἀ + σύμμετρος → ἀσύμμετρος

δύσ + ἀνάλογος → δυσανάλογος

παρὰ + ὅμοιος → παρόμοιος

κατὰ + δῆλος → κατάδηλος

Γ1. Γραμματική - Γ2. Σύνταξη

 Διαβάστε πολύ καλά τη θεωρία του σχολικού βιβλίου 

(σελίδες 64-65) 

Απαντήσεις στις ασκήσεις των σελίδων 65, 66, 67 του σχολικού βιβλίου:

1. Να συμπληρώσετε τις παρακάτω προτάσεις με τους κατάλληλους τύπους της ευκτικής ενεστώτα του ρ. εἰμί:

Απάντηση: 

α. Εἴθε παῖς ἐμὸς καλὸς κἀγαθὸς εἴη.

β. Σύ, ὦ θεοί, εὐτυχὴς εἴης.

γ. Δοῦλοι εὐπειθεῖς ἡμῖν ἄν εἴητε / εἶτε, εἰ κρατοῖμεν.

δ. Εἴητε /εἶτε, ὦ στρατιῶται, μνήμονες τῆς τῶν προγόνων ἀρετῆς. 

2. Να συμπληρώσετε τους παρακάτω τύπους ευκτικής παρακειμένου:

Απάντηση: 

ἡμεῖς (βουλεύω): βεβουλευκότες -κυῖαι -κότα εἴημεν / εἶμεν  - βεβουλεύκοιμεν

αὕτη (κινδυνεύω): κεκινδυνευκυῖα εἴη - κεκινδυνεύκοι

σύ (σπουδάζω): έσπουδακώς -κυῖα -κός εἴης - ἐσπουδάκοις

αὗται (δανείζω): δεδανεικυῖαι εἴησαν / εἶεν - δεδανείκοιεν

3. Να μεταφέρετε τους ρηματικούςτύπους στο ζητούμενο πρόσωπο της ευκτικής αορίστου και παρακειμένου: 

Απάντηση: 

οὗτος	κωλύσαι	κεκωλυκώς εἴη / κεκωλύκοι
	θύσαι	τεθυκώς εἴη / τεθύκοι
	σχολάσαι	ἐσχολακώς εἴη
οὗτοι	κρύψαιεν	κεκρυφότες εἴησαν / εἶεν - κεκρύφοιεν
	γράψαιεν	γεγραφότες εἴησαν / εἶεν - γεγράφοιεν
	ἀθροίσαιεν	ἠθροικότες εἴησαν / εἶεν - ἠθροίκοιεν

4. Να συμπληρώσετε τις φράσεις επιλέγοντας την κατάλληλη ευκτική παρακειμένου από το πλαίσιο: 

Απάντηση: 

α. Ἔλεγον ὅτι σπονδὰς λελυκότες εἶμεν. 

β. Ὀψὲ ἄν Λακεδαιμόνιοι φιλάνθρωποι γεγονότες εἶεν.

γ. Ἐγὼ δ', ὦ ἄνδρες δικασταί, ἐπυθόμην περὶ τῆς βασάνου τοῦ ἀνθρώπου καὶ ὅτι ἀποδεδωκώς εἴη τὸ ἀργύριον. 

δ. Προσελθὼν  δὲ πρὸς τὸν πατέρα Κάλλιπος ἤρετο αὐτὸν εἰ ἤδη τετελευτηκὼς εἰη ὁ Κηφισιάδης.

ε. Κάλλιππος προσῆλθεν τὸ πρῶτον πρὸς τὴν τρἀπεζαν, λέγων ὅτι ἐπιδεδημηκὼς εἴη ὁ Λύκων.

5. Να βρείτε τη σωστή απάντηση σε κάθε ερώτηση και να μεταφέρετε το αντίστοιχο γράμμα στα τετράγωνα που ακολουθούν. Θ ασχηματιστεί το όνομα γνωστού φιλοσόφου της αρχαιότητας.

Απάντηση: 
α → Π (εἴη), β →Λ (ἐψηφικὼς εἴη), γ →Α (πεφευγότες εἴημεν), δ → Τ (τεθαυμακώς εἴης), ε → Ω (λελοιπότες εἴητε), στ. → Ν (παρεσκευακότες εἴημεν)

 ΠΛΑΤΩΝ

6. Να συμπληρώσετε τις φράσεις με τον κατάλληλο τύπο του επιθέτου πᾶς, πᾶσα, πᾶν:

Απάντηση:
α. Πάσης Ἀρκαδίας ἦρξαν.
β. Τούτους ἐπιτηδειοτάτους νομίζομεν ἐπὶ πασῶν τῶν τεχνών.
γ. Τῶν ἄλλων  πάντων ἀπείχετο πλὴν ὕδατος.
δ. Εὔβουλος πάντα τὸν χρόνον ἐβούλετο πρᾶξαι ταύτην τὴν φιλίαν.

7. Στις παρακάτω φράσεις να χαρακτηρίσετε τα ρήματα ως μονόπτωτα ή δίπτωτα και αν βρείτε τα αντικείμενα τους: 

Απάντηση:
α. Βλάπτει τὸν ἄνδρα θυμός. (μονόπτωτο)
β. Πολλὰ ἀγαθὰ οἱ θεοὶ παρέχουσιν τοῖς ἀνθρώποις. (δίπτωτο)
γ. Δίωκε δόξαν καὶ ἀρετήν. (μονόπτωτο)
δ. Οἱ στρατηγοὶ ἐδίδοσαν τοῖς στρατιώταις καὶ τοῖς δούλοις μισθὸν καὶ σῖτον. (δίπτωτο)
ε. Ἄνθρωπος ὤν μέμνησο τῆς κοινῆς τύχης. (μονόπτωτο)
στ. Οἱ πατέρες ἡμῶν Μήδων ἐκράτησαν. (μονόπτωτο)

8. Στις προτάσεις που ακολουθούν να βρείτε τα αντικείμενα των ρημάτων και να τα διακρίνετε σε άμεσα και έμμεσα: 

Απάντηση:
α. Κῦρος ἀπέκρυπτεν τοὺς στρατιώτας τὴν ἐαυτοῦ λύπην.
β. Παρέδοσαν τοῖς Θηβαίοις τοὺς νεκροὺς ὑποσπόνδους.
γ. Ἐμοὶ ὁ μὲν γὰρ πατὴρ κατέλιπεν (=κληροδότησε) οὐδέν.
δ. Ἀπέλυσεν ὁ Διονύσιος τῆς τιμωρίας τὸν ἐγκαλούμενον (=τον κατηγορούμενο) καὶ παρεκάλεσε τοὺς ἄνδρας τρίτον ἑαυτὸν εἰς τὴν φιλίαν προσλαβέσθαι.
ε. Οἱ Κορίνθιοι ἐδέοντο (=παρακαλούσαν) τῶν Βοιωτῶν ξυμμάχους γενέσθαι σφῶν τε καὶ Ἀργείων καὶ τἆλλα κοινῇ (=από κοινού) πράσσειν.

άμεσα    έμμεσα

9. Να μεταφέρετε τις λέξεις που δίνονται μέσα στην παρένθεση στην πτώση που ζητείται και να δηλώσετε αν αυτές είναι τα άμεσα ή τα έμμεσα αντικείμενα των ρημάτων από τα οποία εξαρτώνται: 

Απάντηση: 
α. Μιλτιάδης ὤφειλει τῷ δημοσίῳ (έμμεσο) χρήματα (άμεσο).
β. Ἔπειτα δὲ ἀναμνήσω ὑμᾶς (άμεσο) καὶ τοὺς κινδύνους (έμμεσο) τῶν ἡμετέρων προγόνων.
γ. Ἡμεῖς μετεσχήκαμεν (=έχουμε συμμετάσχει) ὑμῖν (έμμεσο) σεμνοτάτων ἱερῶν (άμεσο), θυσιῶν (άμεσο), καλλίστων ἑορτῶν (άμεσο).

10. Να συμπληρώσετε τις παρακάτω προτάσεις με τα αντικείμενα που λείπουν στην πτώση που ζητείται. Στη συνέχεια να μεταφέρετε τα αντικείμενα στα αντίστοιχα τετραγωνίδια και θα δείτε να σχηματίζεται στην έγχρωμη στήλη το όνομα του ιερού νησιού του θεού Απόλλωνα στην αιτιατική πτώση: 

Απάντηση: 
α. Αἵ τε γυναῖκες ἐν τῇ μάχῃ συνελάβοντο (=βοήθησαν) τῷ δήμῳ βάλλουσαι ἀπὸ τῶν οἰκιῶν τῷ κεράμῳ.
β-γ. Σωκράτης ὠφέλει μὲν τοὺς μαθητάς, ἐλυσιτέλει (ὦφελούσε) δὲ τοῖς φίλοις.
δ. Εἰσί τινες οἵ καὶ ἀγάλλονται ἐπὶ τῷ καταφρονεῖν τῶν ἀρχόντων.
ε. Ἡ πατρὶς οὐκ ἐπιλανθάνεται (=ξεχνά) τῶν ἀγαθῶν.

Σχηματίζεται η λέξη ΔΗΛΟΝ